Carmen Martínez Sancho

Carmen Martínez Sancho

Biografía
Nacemento	(es) María del Carmen Martínez Sancho 8 de xullo de 1901 Toledo, España
Morte	15 de outubro de 1995 (94 anos) San Pedro Alcántara, España
Educación	Universidade de Frederico-Guilherme (pt) (1931–1932) Instituto Cardenal Cisneros (–1918) Universidade Complutense de Madrid (1918–1928) Universidade Complutense de Madrid
Tese académica	Contribución al estudio de los espacios normales de Bianchi (en)  (1927 )
Director de tese	Jose Maria Plans y Freyre (en)
Actividade
Ocupación	catedrática de bacharelato (1928–), educadora, matemática
Empregador	Instituto-Escuela (1922–1928) Universidade Humboldt de Berlín
Membro de	Real Sociedade Matemática Española
Profesores	Julio Rey Pastor, Cecilio Jiménez Rueda (pt) , Adolf Hammerstein (pt) e Ludwig Bieberbach (pt)

María del Carmen Martínez Sancho, nada en Toledo o 8 de xullo de 1901 e finada en Málaga o 15 de outubro de 1995, foi a primeira doutora e a primeira catedrática de Matemáticas no ensino secundario en España, nun instituto de Ferrol. Ademais, estivo no Instituto-Escola de Madrid e de Sevilla. Ao mesmo tempo, foi a primeira muller pensionada pola Junta de Ampliación de Estudios na Universidade de Berlín, a fin de profundar nas súas investigacións dentro do campo amplo das Matemáticas e aprender novos métodos pedagóxicos que se aplicaban en Alemaña. Destacouse na súa faceta de pioneira como investigadora e docente e no desempeño de cargos destacados na Sociedade Matemática Española.

Traxectoria

Martínez foi a segunda do seis fillos do matrimonio formado por José Martínez, madrileño de ideoloxía liberal e enxeñeiro de obras públicas, e Emilia Sancho, casados en Toledo. Por motivos laborais, os seus pais viviron en varias cidades de España, pero ao final elixiron Madrid, xa que o seu pai tiña o obxectivo de que tanto ela como os seus irmáns estudasen na Institución Libre de Enseñanza. De feito, o seu pai animouna tanto a ela como ao resto dos seus irmáns para que fixesen bacharelato. A educación que recibiron foi igual tanto para os mozos como para as mozas e realizaban o mesmo tipo de actividades. Estudou o bacharelato no Instituto Cardeal Cisneros de Madrid; a diferenza dos seus irmáns máis novos, que o estudaron no Instituto-Escola de Madrid. Naquel instituto, só chegou a mostrar atracción polas explicacións de Matemáticas e de Literatura, aínda que sempre contou co apoio do seu pai nas Matemáticas. Con todo, ao parecer non estaba moi conforme con aquel instituto, xa que ao finalizar o curso declarou que os profesores cualificaban con notable ás alumnas, aparentemente sen criterio obxectivo algún que o xustificase. Finalizou os estudos de bacharelato o 1 de xullo de 1918.

En 1918 matriculouse no primeiro curso da Facultade de Ciencias da Universidade Central de Madrid. No seu primeiro ano de carreira, tivo como profesores a Cecilio Jiménez Rueda e a Rei Pastor, quen tiñan un gran nivel intelectual e pedagóxico. Estes aumentaron o seu interese polas Matemáticas. Con todo, quen foi de maior influencia para ela foi Rei Pastor, que lle impartía a materia de Análise Matemática. Carmen foi unha alumna destacada, dado que conseguiu as cualificacións máis altas grazas á súa media de sobresaliente. Cabe mencionar que posuía unha notable capacidade de memorizar. Licenciouse en Ciencias Exactas pola Facultade de Ciencias da Universidade Central o 7 de decembro de 1926.

Finalizada a súa carreira universitaria, iniciou o doutoramento, baixo a dirección de Josep Maria Plans i Freyre (o primeiro en introducir a teoría da relatividade en España) e realizou a súa tese doutoral, coa que logrou o título de doutora en Matemáticas. A súa tese titúlase Concepto de función, funciones continuas y semicontinuas, sus propiedades. Desta forma, seguiu o exemplo doutras mulleres que terminaron exitosamente os seus estudos universitarios, a pesar das dificultades que sufriron. Obtivo o Premio Extraordinario de Doutoramento pola súa tese doutoral, converténdose así na primeira muller española doutora en Matemáticas. Tempo máis tarde, Carmen obtivo a cátedra de Matemáticas do Instituto de Bacharelato de Ferrol (A Coruña) e chegou a ser parte do persoal docente durante o curso 1928-1929, sendo nomeada despois profesora do Instituto Infanta Beatriz de Madrid, xunto con outra compañeira do Ferrol, Carmen Vielva Otorel, que compartiu tempo despois docencia con ela anos no Instituto Murillo de Sevilla.

Carreira profesional

O 29 de setembro de 1920, solicitou á Junta de Ampliación de Estudios ser admitida como aspirante ao maxisterio secundario da Sección de Matemáticas do Instituto-Escola de Madrid. A Junta de Ampliación de Estudios accedeu á súa solicitude. Ademais, os seus irmáns máis novos acudían ás súas clases.

En 1927 logrou o acceso á Sociedade Matemática Española como vogal da súa xunta directiva e a en maio de 1928, incorporouse ao comité de redacción da Revista Matemática Hispano-Americana, dirixida por José Gabriel Álvarez Ude.

No Seminario-Laboratorio Matemático, impulsado pola Xunta para Ampliación de Estudos e Investigacións Científicas traballou especialmente sobre Xeometría diferencial e Series infinitas, liñas de traballo que logo continuaría como pensionada da JAE.

Alemaña

O 4 de novembro de 1930, a Junta de Ampliación de Estudios concedeulle unha pensión de oito meses en Alemaña para seguir os estudos de Xeometría multidimensional, sendo catedrática do Instituto local de Segundo Ensino do Ferrol. Durante a súa estancia na Universidade de Berlín, asistiu ás clases do profesor Kurt Hensel no Mathematisches Seminar der Universität de Berlin. Mediante orde ministerial de 13 de xullo de 1932, prorrogouse a súa estancia na Universidade de Berlín por dous meses máis, cunha asignación de 600 pesetas mensuais. O 2 de setembro de 1932 terminou o seu traballo en Alemaña e presentou unha “Memoria del trabajo realizado de xaneiro a agosto de 1931” de 21 páxinas, asistindo á súa vez aos cursos de Hammerstein e Bieberbach.

Carmen chegou ao Instituto-Escola de Sevilla en setembro de 1932, tras finalizar a súa estancia en Berlín. Para Carmen, aquilo foi recordo moi bonito, das mellores experiencias na súa etapa como docente. Ademais, alí coñeceu ao seu futuro marido, o profesor Alberto Meléndez, compañeiro con quen casou e tivo ao seu fillo Alberto Meléndez Martínez.

Cando se pechou o Instituto-Escola de Sevilla, Carmen foise ao Instituto Murillo. Alí, tivo o apoio do director Manuel Lora Tamayo, quen lembrou como María del Carmen lle axudou a resolver problemas de Matemáticas cando os dous estudaban na Facultade de Ciencias da Universidade de Madrid. O 11 de setembro do mesmo ano, foi nomeada membro da Comisión para a revisión dos expedientes de solicitude de matrícula gratuíta. No curso de 1937-1938 estaba encargada de impartir Matemáticas no primeiro, terceiro e quinto curso. Despois da apertura do preceptivo expediente de depuración, foi confirmada como catedrática o 14 de xuño de 1939.

Na sesión do 4 de abril de 1949 fíxose constar o seu nomeamento como secretaria do Instituto Murillo, sendo director Vicente Genovés, que era catedrático de Filosofía. Até o seu cesamento voluntario como secretaria, segundo consta no libro de actas de 24 de setembro de 1952, levou a cabo unha importante labor e impulsou a creación do servizo de cantina-comedor, para que as alumnas con menos medios económicos, que vivían nas vilas, puidesen comer convenientemente e non pasasen frío esperando a apertura das clases da tarde. Con todo, atopou trabas para implementar as súas reformas, debido ás leis e reformas educativas do Franquismo. Máis tarde, o seu compañeiro de Instituto Patricio Peñalver Bacharel, catedrático e decano da Facultade de Ciencias da Universidade de Sevilla, instoulle a opositar para unha praza para ser o seu auxiliar na Universidade. Na Universidade impartiu clases de Matemáticas para os estudantes de Ciencias Químicas até o curso de 1957-1958.

Xubilouse sendo catedrática do Instituto Murillo en 1974 e regresou a Madrid, onde deu clases de Matemáticas no Colexio Jesús María de Vallecas, situado nunha zona humilde. Alí, Carmen prestou especial coidado e atención ás alumnas de condición social baixa.

Recoñecementos

Como recoñecemento ao seu labor docente, o Concello de Sevilla deulle o nome de María del Carmen Martínez Sancho a unha das súas rúas no barrio de Santa Xusta.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• María del Carmen Martínez Sancho: pionera de las matemáticas españolas de principios del siglo XX no blog de Mujeres con Ciencia